ضرورت اصلاح رویکردی به مالیات، در کسب و کارها و ایجاد مفاهمه با دولت!

از آنجا که مالیات جزو عوامل اثرگذار روی کسب و کارها و از طرفی درآمدزایی برای دولت‌ها می باشد، اصلاح رویکردی در زمینه مالیات جزو ضرورت های بدیهی است.

الف) مقدمه؛ بررسی رویکرد کنونی مالیات در کسب و کارها

مالیات در کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای درآمدی دولت‌ها به شمار می‌رود. و بر مبنای آن بسیاری از خدمات عمومی و روابط فی مابین شهروندان، بخش خصوصی و دولت‌ها تعیین می‌گردد. در کشورهای توسعه‌یافته درآمدهای مالیاتی بیشترین سهم از درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهند. و اساساً تکیه بر درآمدهای مالیاتی، نشانه‌ای از سلامت اقتصادی کشورها است. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته در سال‌های 2006-2002 شاخص متوسط نسبت درآمدهای مالیاتی به تولید ناخالص داخلی، کمترین رقم معادل 8 درصد مربوط به ایران و بیشترین رقم برای دانمارک معادل 47/6 است. درصورتی‌که متوسط این شاخص در کشورهای قاره آسیا آمریکا، اقیانوسیه و اروپا به ترتیب معادل 12/7، 5/24، 23/8 و 27/1 است.

انواع مالیات

مالیات و انواع آن در ایران به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این دو دسته مالیات در ایران زیرمجموعه‌های خود را دارند:

1. مالیات‌های مستقیم:

الف) مالیات بر دارایی:

1. مالیات بر ارث
2. مالیات حق تمبر

ب) مالیات بردرآمد: در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت‌ها (و نه ثروت آن‌ها) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بردرآمد اشخاص، مهم‌ترین نوع مالیات است.

مالیات بردرآمد، خود نیز به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:

1. مالیات بر درآمد املاک
2. مالیات بر درآمد حقوق
3. مالیات بر درآمد مشاغل
4. مالیات بر درآمد کشاورزی
5. مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
6. مالیات بر درآمدهای اتفاقی

2. مالیات‌های غیر مستقیم:

الف) مالیات بر واردات:

1. حقوق و عوارض گمرکی
2. سود بازرگانی
3. عوارض بر واردات اتومبیل

ب) مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات:

• مالیاتی که از خرید و فروش نوشابه‌های غیر الکلی دریافت می‌شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش الکل طبی و صنعتی از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می‌شود.
• مالیاتی که از فروش سیگار از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می‌شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش اتومبیل دریافت می‌شود.
• مالیات بر فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی که از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می‌شود.
• خرید و فروش خاویار هم مشمول مالیات بوده و مودیان باید آن را پرداخت نمایند.
• نوارهای ضبط صوت و تصویری هم جزء مواردی هستند که دولت می‌تواند از آنها مالیات دریافت نماید.
• حق اشتراک تلفن‌های خودکار و خدمات مخابرات بین‌المللی هم در زمره قوانین پرداخت مالیات قرار دارد.

ج) مالیات بر ارزش افزوده

و اما چه اشخاصی مشمول پرداخت مالیات هستند؟

• کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در ایران ملک و املاک داشته باشند، مشمول قانون مالیات می‌شوند.
• اشخاصی که در ایران زندگی می‌کنند، اگر دارای درآمد ناشی از شغل یا هر چیز دیگری باشند، باید به نسبت آن و با توجه به قانون، مالیات یا خراج پرداخت کنند.
• برخی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی یا اشخاص حقیقی در خارج از ایران فعالیت داشته؛ اما در ایران هم درآمد کسب می‌کنند. این اشخاص هم مشمول قوانین ایران شده و باید مالیات و عوارض درآمد خود را به دولت پرداخت نمایند.
• همه اشخاص حقوقی که تابعیت ایران را داشته باشند، باید از درآمدهایی که داخل ایران یا خارج از آن کسب می‌نمایند، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کنند.
• اشخاص غیرایرانی که به هر طریقی داخل ایران صاحب درآمد هستند. یا امتیاز کسب و کار خود را به یک ایرانی یا غیر ایرانی در ایران واگذار کرده‌اند و از محل آن دارایی کسب می‌کنند، یا از طریق آموزش‌ها یا فروش فیلم به ایرانیان دارای درآمد هستند، باید مطابق با قوانین ایران مالیات پرداخت نمایند.

ب) مشکل رویکرد کنونی مالیات در کسب و کارها، ناشی از چیست؟

همان‌طور که در مقدمه اشاره شد، طی سالیان اخیر؛ کسب درآمد دولت از انواع مالیات افزایش پیدا کرده است. اما کماکان میزان فرارهای مالیاتی و دورزدن قوانین، به‌ویژه از سوی کسب و کارها در حوزه مالیات به نسبت بالا می‌باشد. که عمده علت آن ناشی از رویکرد کسب وکار به مالیات، به‌عنوان یک عامل مزاحم می‌باشد. و به‌واقع مالیات را به‌عنوان هزینه الزام‌آور می‌شناسند، که هر چه کمتر بدهند بهتر است. و چرایی این مسئله به برخی دلایل از جمله موارد ذیل مربوط می‌باشد:

• عدم شفافیت قوانین مالیات
• عدم فرهنگ‌سازی پیرامون مالیات
• رویکردهای سنتی کسب وکارها به مالیات
• عملکرد دولت‌ها در زمینه مالیات

ج) برخی از راهکارهای پیشنهادی در خصوص رویکرد مالیات در کسب و کارها

با توجه به اینکه برای توسعه و جلوگیری از خام‌فروشی، یکی از ابزارها مالیات می‌باشد، ضروری است که مفاهمه مشترکی بین دولت و کسب وکارها صورت پذیرد. برای ایجاد این مفاهمه:

• گام اول می‌تواند بهبود قوانین مالیات و شفاف‌سازی آن باشد.
• در گام بعدی، می‌بایست یک برنامه پیوست جامع فرهنگی و رسانه‌ای برای توسعه فرهنگ مالیات تدوین گردد. همچنین شیوه ارائه گزارش و هزینه‌کرد مالیات با رویکردی که امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج‌البلاغه بدان اشاره می‌کند، از مؤثرترین راهکارها می‌باشد.

در مقابل نیز کسب وکارها می‌بایست رویکرد سنتی خود را نسبت به مالیات تغییر دهند. و با بهره‌گیری از مشاورین حرفه‌ای و خبره مالی – مالیاتی سیستم کسب وکار خود را بروز نمایند. و خود نیز در زمینه اطلاعات حوزه مالی و مالیات ارتقا یابند؛ تا بتوانیم اقتصاد خود را هر چه بیشتر به سمت توسعه حرکت دهیم.

ما در مرکز مشاوره کسب و کار بهینه، با بهره گیری از مشاورین و وکلای حقوقی مجرب در زمینه امور مالیاتی، آماده ارائه خدمت به کسب و کارها می باشیم.

در پایان روز مالیات را به‌تمامی فعالین این عرصه اعم از مدیران، کارشناسان و کارمندان مالیات و مشاورین و فعالین این حوزه تبریک می‌گوییم.

نویسنده: دکتر مجید ایرانشاهی- دکترای مدیریت منابع انسانی